Toespraak minister Kaag bij Nuffic Congres

Geachte dames en heren,

Malala, de Pakistaanse kinderrechtenactiviste die in 2012 werd neergeschoten door de Taliban vanwege haar strijd voor onderwijs voor meisjes, zegt in haar biografie dat ze de werkelijke waarde van onderwijs pas echt zag toen het haar werd afgenomen.

“Going to school, reading and doing our homework wasn’t just a way of passing time,” zegt ze. “It was our future.”

Onderwijs: voor ons is het zoiets vanzelfsprekends. Maar dat is het internationaal gezien zeker niet: wereldwijd zijn er nog altijd honderden miljoenen kinderen voor wie zelfs basisonderwijs niet toegankelijk is. Dat zou niet moeten kunnen. Want onderwijs is een recht.

Dit congres staat in het teken van ‘internationalisering van het onderwijs in Nederland’. Deze internationalisering van het onderwijs heeft ertoe bijgedragen dat steeds meer buitenlandse studenten op eigen kracht de weg naar de Nederlandse onderwijs- en kennisinstellingen weten te vinden. Met als gevolg dat het Nederlandse onderwijs in het buitenland inmiddels in hoog aanzien staat. Dat is mooi en ik zal u zeggen waarom.

De duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN (SDG’s) vormen de basis van mijn beleid voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Dat beleid richt zich onder meer op verbetering van kansen voor mensen in ontwikkelingslanden en kwetsbare gebieden. Op preventie van conflicten en het aanpakken van grondoorzaken van armoede en uitsluiting. Op verbetering van de kwetsbare en ongelijke positie van vrouwen, jonge meisjes en jongeren in het algemeen. En op het verzekeren van gelijke toegang tot kwalitatief goed onderwijs en het bevorderen van levenslang leren voor iedereen. SDG 4 dus.

Onderwijs draagt bij aan emancipatie en het verminderen van ongelijkheid. Niet alleen voor het individu. Maar doordat onderwijs leidt tot zelfontplooiing en eigenwaarde, tot betere kansen op de arbeidsmarkt en tot regie over het eigen leven, is onderwijs ook bepalend voor de ontwikkeling van een land.

De wereld is in de afgelopen 2 decennia in een enorm tempo veranderd: afstanden zijn door de moderne en steeds goedkoper geworden transportmiddelen korter geworden. Moderne communicatiemiddelen overbruggen tijdsverschillen en dankzij het wijdvertakte internet kun je overal ter wereld in real time een kijkje nemen.

In deze continue veranderende, steeds kleiner én digitaler wordende wereld is het nóg belangrijker om aangehaakt te zijn op kennis en vaardigheden. En daarvoor is relevant en toegankelijk onderwijs voor iedereen noodzakelijk.

Dat is makkelijk gezegd natuurlijk. Maar om dat te bereiken, zullen onderwijssystemen moeten worden aangepast. Dat geldt voor Nederland maar in nog veel sterkere mate voor veel landen elders in de wereld. Alleen met een onderwijsaanbod op maat, afgestemd op de werkelijke behoeftes van de markt kun je ervoor zorgen dat jongeren, in het bijzonder meisjes en vrouwen, de juiste vaardigheden ontwikkelen en perspectief krijgen op werk. En zo zelf regie kunnen voeren over hun eigen leven.

Onderwijs stelt jongeren in staat om eigen keuzes te maken en kritisch en zelfstandig in het leven te staan. Omdat het hen toegang geeft tot beter werk en een fatsoenlijk inkomen. Omdat het gelijke kansen bevordert en uitsluiting tegen gaat.

Goed en relevant onderwijs begint bij het aanleren van basisvaardigheden zoals lezen en rekenen. Maar dat is niet genoeg. Het gaat ook om het opdoen van sociale en digitale vaardigheden. Om vakkennis en toegepaste praktijkervaring. En om te leren samenwerken, problemen oplossen en kritisch denken.

Nederland draagt daar graag aan bij. In de landen zelf, op de plekken waar onderwijs het hardst nodig is. Voor de kinderen voor wie het niet vanzelfsprekend is dat ze onderwijs kunnen krijgen, laat staan buitenlandse hogescholen of universiteiten bezoeken. Nederland doet dat door:

• Diplomatieke inzet en financiële steun aan inclusief basisonderwijs in landen die achterblijven. Dat doen we via internationale initiatieven als het Global Partnership for Education, Education Cannot Wait, het Malala Fund en innovatieve fondsen als het International Finance Facility for Education.
• Steun aan lokale activiteiten in onze focusregio’s (de Sahel, Hoorn van Afrika, Midden-Oosten, Noord-Afrika) die de transitie van jongeren van het onderwijs naar de arbeidsmarkt bevorderen en hen zo meer perspectief geven op een leven waarin zij zelf hun keuzes kunnen maken en een beter inkomen hebben. Zoals het nieuwe Programma Nexus skills/jobs dat in 8 focuslanden van start gaat en jongeren onder meer de kans biedt vaardigheden en werkervaring op te doen die relevant zijn voor de arbeidsmarkt.
• Steun aan Generation Unlimited waarin overheden, bedrijven en onderwijsorganisaties wereldwijd samenwerken om scholing en werk dichter bij elkaar te brengen en jongeren daarbinnen nadrukkelijk een stem te geven.
• En inzet op een sterker hoger (beroeps)onderwijs in ontwikkelingslanden via het Orange Knowledge Programma dat door Nuffic wordt beheerd en in samenwerking met Nederlandse hoger onderwijsinstellingen wordt uitgevoerd. Velen van u kennen het en zijn erbij betrokken.

Mijn beleid koerst op de SDG’s en hecht aan werken in partnerschappen. Met private partijen, kennisinstellingen en maatschappelijke instellingen. Met U. Omdat we in ons eentje, de wereld niet kunnen veranderen.

De onderwijsagenda brengt daarom veel partners samen. Dat is belangrijk omdat samenwerkingsverbanden leiden tot onderlinge kennisoverdracht, tot verspreiding van kennis en tot innovatie.

Om oude patronen te doorbreken, om economische vergezichten aanlokkelijk te laten worden, om geografische barrières te slechten en onderwijs echt voor iedereen bereikbaar, relevant en toegankelijk te maken is het zaak innovatief te denken en nieuwe initiatieven te ontwikkelen.

Dat kunt u doen door bij te dragen aan versterking van het onderwijs in de landen zelf, op alle niveaus! Zoek partners op, ook in minder makkelijke gebieden, en deel kennis en kunde ter plekke.

Het Nederlandse onderwijs staat in het buitenland in hoog aanzien. Studenten uit alle windstreken weten ons inmiddels goed te vinden. Laten we die goede naam niet alleen inzetten om buitenlandse studenten hierheen te trekken. Het is natuurlijk prachtig dat we die studenten kunnen laten profiteren van ons goede onderwijs. Daarom steun ik middels het fellowshipprogramma, ook deel van het Orange Knowledge Programme, ook een beperkt aantal studenten die in Nederland een deel van hun opleiding willen doen. Maar veel studenten die zich een opleiding in ons land kunnen veroorloven, behoren al tot een geprivilegieerde groep. Laat die goede naam ons onderwijs dus vooral ook als een ambassadeur in den vreemde deuren openen voor hulp ter plaatse.

Ethiopië, bijvoorbeeld, besteedt in het kader van binnenlandse hervormingsprocessen veel aandacht aan scholing, opleiding en werkgelegenheid voor de eigen jeugd en beroepsbevolking. Nog niet zo lang geleden bezocht een Ethiopische delegatie onder leiding van de minister van Onderwijs ons land om kennis en ervaring uit te wisselen en de samenwerking op het gebied van onderwijs te versterken.

Maak gebruik van dit soort bezoeken om initiatieven te ontwikkelen en de onderwijsbanden met instanties en organisaties in onze focusregio’s aan te halen. Om jullie kennis en kunde te exporteren, om jullie afgestudeerden te wijzen op de mogelijkheden om met de kennis die ze hier hebben opgedaan, daar het verschil te maken. En blijf ook met Nuffic samenwerken via het Orange Knowledge Programme, een belangrijk instrument in de strijd voor beter (hoger) onderwijs en capaciteitsopbouw elders in de wereld.

Dames en heren,

Onderwijs verbetert de uitgangspositie van jongeren, van vrouwen en meisjes in de maatschappij. Onderwijs en in het verlengde daarvan werk, bieden stabiliteit en perspectief. Onderwijs maakt het verschil. Vooral daar waar het niet of maar beperkt voorhanden is. Of, om Malala aan te halen: “Let us pick up our books and our pens, they are the most powerful weapons.”

Dank u wel.